Mateusz Świderski, To nasza tylko, nie gwiazd naszych wina, wystawa w Galerii-Pracowni Tadeusza Kantora, Cricoteka, Kraków

Bez wątpienia gwiazdy sprzyjały urodzonemu 6 kwietnia 1915 roku w samo południe Tadeuszowi Kantorowi. Wyznaczyły mu przecież iście gwiazdorską karierę najbardziej międzynarodowego z polskich artystów i najbardziej polskiego na arenie międzynarodowej, jak był określany. To właśnie ta data, która była początkiem dużych zmian w świecie sztuki oraz teatru, posłużyła malarce o ezoterycznej wrażliwości, związanej z Grupą Krakowską Janinie Kraupe, na rozrysowanie Kantorowi radixu − horoskopu urodzeniowego. Radix przyjmuje formę koła wypełnionego znakami planetarnymi, które podzielone jest na cztery ćwiartki. Horyzontalna linia dzieli koło na część górną, a więc to, co widać ponad powierzchnią oraz dolną, związaną z głębią, zasłanianiem. Druga linia wyznacza natomiast połowę wschodnią i zachodnią.

Kilkadziesiąt lat później rozrysowany przez Kraupe radix zostanie przez Mateusza Świderskiego odczytany na nowo. Nie jest to przypadkowa inspiracja, bo tę dwójkę łączyły relacje rodzinne. W interpretacji horoskopu przez Świderskiego jest właściwie wszystko, co było charakterystyczne dla życia i twórczości Kantora. Oprócz magnetycznej osobowości, kreatywności oraz intuicji w działaniu czy dochodzeniu do wiedzy poprzez wydarzenia z przeszłości, w radixie artysty Świderski dostrzegł jeszcze jedną ważną rzecz. Zauważył, że pozycja Jowisza w 8. domu odnosi się do refleksji nad śmiercią i zdrowego do niej podejścia. Czy rzeczywiście w gwiazdach zapisana była droga życia oraz sztuki Kantora? Sięgając do słów Kasjusza z Juliusza Cezara Szekspira − to nasza tylko, nie gwiazd naszych wina.

Widok wystawy, To nasza tylko, nie gwiazd naszych wina, fot. Mateusz Świderski

Widok wystawy, To nasza tylko, nie gwiazd naszych wina, fot. Mateusz Świderski

Widok wystawy, To nasza tylko, nie gwiazd naszych wina, fot. Mateusz Świderski

Widok wystawy, To nasza tylko, nie gwiazd naszych wina, fot. Mateusz Świderski

Horoskop urodzeniowy stanie się punktem wyjścia do powstania intermedialnej instalacji Świderskiego, która znajdzie się w szczególnym kontekście − Galerii-Pracowni Kantora, gdzie spędził ostatnie lata życia. Działanie to będzie interwencją w obszarze już istniejącej wystawy* poszerzonej o astrologiczne konotacje. Trwającemu cztery miesiące projektowi będzie towarzyszyć stały proces zmiany. Świderski, w zależności od aktualnego układu planet i kolejnych aspektów horoskopu Kantora, będzie zmieniał układ oraz znaczenia instalacji. Powstanie ona w relacji do trzech obiektów scenograficznych z ostatniego, nieukończonego spektaklu Kantora Dziś są moje urodziny. Tę finalną i niezwykle symboliczną realizację Teatru Śmierci przerwała śmierć reżysera, a spektakl był grany w tej formie przez aktorów i aktorki Teatru Cricot 2.

Opierając się z jednej strony na horoskopie rozrysowanym przez Kraupe, a obiektach Kantora z drugiej, Świderski wytworzy rodzaj hybrydy. Stanowić ona będzie zarówno ukłon w stronę praktyki teatralnej twórcy Teatru Cricot 2, jak i propozycję jej reinterpretacji. Kantor bowiem jest autorem pojęcia bio-obiektu, a więc połączenia przedmiotu i aktora na zasadzie anatomicznego przedłużenia oraz zespolenia materii z żywym ciałem. Świderski natomiast, wychodząc od Kantorowskiego bio-obiektu, wytworzy intermedialny astro-obiekt. Artysta zespoli w nim obiekty scenograficzne z ostatniego spektaklu Kantora nie z żywym ciałem, a z formą i znaczeniem radixu, niejako ożywiając te elementy.

To tylko nasza, nie gwiazd naszych wina: odsłona druga − Kwadratura

W dotychczasowym układzie instalacji, odnoszącej się do aspektów horoskopu urodzeniowego Tadeusza Kantora, Mateusz Świderski powołał się na trygon. Innymi słowy trójkąt astrologiczny, który cechuje się harmonią w układzie planet. W grudniowej odsłonie wystawy, artysta zamieni trygon na kwadraturę, charakteryzującą się brakiem harmonii i konfliktowością. Ten proces zmiany będzie otwarty dla publiczności, a Świderski niczym astro-reżyser pokieruje nową odsłoną wystawy. Kantorowskie ramy z ostatniego, nieukończonego spektaklu „Dziś są moje urodziny” wraz z wizualno-dźwiękową instalacją Świderskiego przeobrażą się w formę kwadratu i zyskają dodatkowe elementy. Dysharmonia kwadratury nie odnosi się jednak do czegoś negatywnego. Należy ją raczej traktować jako trudności do przezwyciężenia. Coś wzmacniającego, umożliwiającego transformację i rozwój. Grudzień jest właśnie takim miesiącem zmiany. Nie tylko ze względu na zbliżający się koniec roku i przesilenie, ale również z powodu biografii Kantora i losów Teatru Cricot 2. To 8 grudnia 1990 roku zmarł artysta, pozostawiając swój ostatni autobiograficzny spektakl jako dzieło nieukończone.