Recenzja pracy magisterskiej Aleksandry Bielak Zarys techniki i technologii Jana Matejki w oparciu o Portret Marii Pusłowskiej. Kopia. Konteksty

Inspiracją do podjęcia tematu pracy magisterskiej pani Aleksandry Bielak był Portret Marii Pusłowskiej namalowany przez Jana Matejkę w 1871 roku. Autorka, zafascynowania dziełem, jego klimatem, urokiem portretowanej i – co najistotniejsze – mistrzostwem i kunsztem artysty, zabiegała o możliwość wykonania kopii obrazu po uprzednim przeprowadzeniu niezbędnych badań fizykochemicznych. Zgoda wyrażona przez obecnego właściciela obiektu, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius, instytucji niezwykle życzliwej naszemu Wydziałowi, umożliwiła przeprowadzenie wszystkich zaplanowanych etapów prac, z wykonaniem kopii włącznie.

Nie bez powodu wspominam o zafascynowaniu Dyplomantki dziełem Jana Matejki, gdyż miało ono, moim zdaniem, wpływ na całą realizację pracy magisterskiej, poczynając od bardzo głębokiej kwerendy bibliograficznej dotyczącej samego artysty, osoby portretowanej i jej rodziny, próby odczytania historii dzieła poprzez jego analizę wykorzystującą elementy kostiumologiczne, formalno-stylistyczne i ważne, nieznane wcześniej, szczegóły technologiczne ujawnione podczas badań obiektu. Osobnym zagadnieniem pozostaje kopia, o której jeszcze wspomnę.

Sposób podejścia Dyplomantki do zagadnienia kopii i kopiowania dzieła konkretnego artysty, w tym przypadku wybitnego twórcy, odzwierciedla praca pisemna licząca 260 stron, zawierająca 151 ilustracji, ponadto aneksy – również uzupełnione fotografiami. Układ tekstu, umiejętny podział na rozdziały – ogólne, bez nadmiernego uszczegółowienia – pozwala śledzić z wielkim zainteresowaniem dzieje powstania obrazu i klimat mu towarzyszący. Szczegóły z życia artysty i portretowanej, Marii Pusłowskiej, nie są zapisem encyklopedycznych danych. Autorka niezwykle umiejętnie korzysta z bogatej bibliografii dotyczącej Jana Matejki, używa wielu cytatów m.in. z korespondencji pomiędzy artystą a Marią Pusłowską. Cytaty te uzupełniają charakterystykę i atmosferę ich wzajemnych relacji, którym towarzyszyły nienaganne maniery i wzajemny szacunek. Gdy Dyplomantka przechodzi do relacjonowania szczegółów technologicznych oraz informacji o technice wykonania dzieła uzyskanych w wyniku przeprowadzonych badań fizyko-chemicznych, wielokrotnie odnosi się do cytowanych publikacji, by potwierdzić pojawiające się w nich informacje lub podejmuje polemikę, wyrażając swoje wątpliwości. Służą one podkreśleniu wagi świadomego użycia materiałów i narzędzi podczas kopiowania, szczególnie istotnych w przypadku takiego artysty, jakim był Matejko, starający się do końca nie ujawniać tajników swojego warsztatu. W wielu miejscach pracy magisterskiej wyraźny jest ton bardzo osobistej refleksji, będący, moim zdaniem, właściwym i naturalnym sposobem wyrażenia emocji, które są niezbędne przy kopiowaniu dzieła i dobrze mu służą.

Przekonuje mnie o tym sama kopia, wykonana przez panią Aleksandrę Bielak, którą oglądałam zestawioną z oryginałem. Widać w niej swobodę w prowadzeniu pędzla, ogromną rzetelność w oddaniu szczegółów i subtelnych niuansów charakterystycznych dla warsztatu mistrza. By kopia została ukończona brakuje niewiele – spokojnej pracy w Muzeum z oryginałem, której ze zrozumiałych względów brakowało przez ostatnie tygodnie.

Praca magisterska pani Aleksandry Bielak – zarówno część pisemna, jak i towarzysząca jej realizacja artystyczna – zasługuje na najwyższe uznanie, uzasadniając nadanie Dyplomantce stopnia magistra sztuki w zakresie konserwacji i restauracji malarstwa.