Double stilled – recenzja

Joanna Musiał studiowała na naszej uczelni w systemie dwustopniowym, pracę dyplomową na poziomie licencjackim obroniła w 2018 roku. Pamiętam niezwykle interesujący w treści i oryginalny pod względem formalnym zestaw prac fotograficznych będących przedmiotem jej dyplomu licencjackiego. W jakiś czas po obronie, jako użytkownik Instagrama, zetknąłem się z aktywnością fotograficzną dyplomantki, prezentowaną na profilu HELENA_JOANNA. Moją uwagę zwrócił różnorodny, dynamiczny, pomysłowy, bardzo często zaskakujący charakter prezentowanych tam treści.

Wyznaczony na recenzenta obecnego dyplomu magisterskiego, po zaznajomieniu się z zestawem fotografii stanowiącym przedmiot recenzji, uświadomiłem sobie, że znam kilka z tych realizacji. Jednak dopiero teraz, oceniając je jako część zestawu dyplomowego, w pełni zrozumiałem przekaz w nich zawarty, ich sens i wartość. Przedmiotem mojej recenzji jest przede wszystkim praktyczna część dyplomu Joanny Musiał, zatytułowana Double Stilled (podwójnie nieruchome) – tytuł zaczerpnięty z wykładu Rachel Poliquin odnoszącego się do książki The Breathless Zoo. Zestaw 17 fotografii zaprezentowanych przy okazji dzisiejszej obrony odnosi się do zjawiska podwójnego zatrzymania, czyli podwójnego zamknięcia w przestrzeni ekspozycyjnej. Pełna ocena walorów dyplomu głównego nie byłaby możliwa bez znajomości pracy teoretycznej dyplomantki, zatytułowanej Śmierć, fotografia i taksydermia. Jest w niej m.in. mowa o sztuce preparowania martwych zwierząt jako próbie utrwalania ich przemijającej formy, zatem fotografia i taksydermia przedstawione są jako niezależne technologie rejestracji konkretnego stanu analizowanego obiektu, a dublując się, tworzą kolejną perspektywę, czy kolejny poziom obserwacji, będący – jak rozumiem – głównym przedmiotem zainteresowania dyplomantki. Jak pisze – cytowana przez dyplomantkę – Rachel Poliquin: „Taksydermia, jak i fotografia, jest technologią, która czyni naturę widzialną”.

Ten swoisty mechanizm i rezultat rozumiem jako swego rodzaju deklarację szerszych poglądów autorki na temat roli fotografii. Analizując elementy narracji wizualnej autorki, nie sposób pominąć widocznych w części prac fotograficznych motywów śmierci. Choć tematowi temu autorka poświęca odrębny rozdział pracy teoretycznej, zatytułowany „Śmierć i fotografia”, nie staje się on dominującym tematem proponowanych przez nią rozwiązań wizualnych – co nadaje pracy praktycznej uniwersalnego charakteru i pozwala na sformułowanie oryginalnego autorskiego komunikatu. Podobnie wyważone stanowisko udaje się dyplomantce zachować w odniesieniu do zjawiska wykorzystywania spreparowanych zwierząt w dziełach sztuki.

Dla mnie osobiście najciekawszym i najbliższym pracy artystycznej Joanny Musiał jest rozdział o tytule „Taksydermia, śmierć i fotografia”. To właśnie z tego rozdziału dowiadujemy się wiele na temat inspiracji, spostrzeżeń i przemyśleń odnoszących się bezpośrednio do prezentowanego zestawu dyplomowego.

Podejmując wybrany temat, jako twórca i obserwator, dyplomantka niezwykle swobodnie porusza się w wybranym medium, a poprzez swoje prace prezentuje ciekawy i bardzo konsekwentnie rozwijany typ krytycznej wrażliwości artystycznej.

Zestaw 17 fotografii zrealizowanych drukiem w formatach 30 × 40 cm, 50 × 70 cm, 100 × 70 cm i 100 × 140 cm, zaprezentowanych w przestrzeni galeryjnej i – dzisiaj – w przestrzeni wirtualnej, to interesująca opowieść nie o śmierci, nie o taksydermii, lecz – jak pisze w swojej pracy autorka – o nieobecności życia. Fotografie tworzące zestaw dyplomowy autorstwa Joanny Musiał wychodzą poza ramy świata fotografii, odnosząc się do ogólnych problemów egzystencji, pogłębiają je, pozostawiając jednak w sferze niejednoznaczności właściwej obiektom sztuki. To częste zjawisko obserwowane w Pracowni Fotografii prof. Agaty Pankiewicz.

Kończąc recenzję, chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na dynamikę funkcjonowania dyplomantki w przestrzeni społecznej i artystycznej. Lista przedstawionych przez nią nagród, wyróżnień i działań organizacyjnych o charakterze międzynarodowym jest – szczególnie w kontekście młodego wieku – imponująca.