Można było mieć wątpliwości…

…bo Wpół do jutra jest pomiędzy. Ani autorstwo, ani kuratorstwo nie jest tu do końca pewne i dopowiedziane, nawet z określeniem „wystawa” bezszelestnie się rozmija. I właśnie ta niepewność, którą spotykamy tu na każdym kroku, zmienia to, co widzimy w Cricotece, w zjawisko fascynujące.

Można było mieć wątpliwości. Bo wernisaż był performansem – o ile któryś wernisaż nim nie jest, biorąc pod uwagę, że zarówno artysta, jak i widz performują swoje role społeczne. Niemniej jednak, to był arcyperformans. Grupa zaproszonych do współpracy przez Roberta Kuśmirowskiego artystów, nieraz dziwaków świata sztuki (przepraszam!), nieraz artodludków (przepraszam!), a na pewno persony absolutnie osobne, nawet jak na specyfikę artworldu (przepraszam nieco mniej!), wypełniły sale wystawienniczą życiem. Ich obecność już była sztuką. Każdy z nich pokazał, skąd właściwie jego twórczość się wywodzi i jak blisko jej do zjawiska, jakim jest art-living. Co więcej, każdy z nich mimowolnie zaprezentował, że mimo wszystkich różnic wszyscy należą do jednego plemienia. Przy całej złożoności, różnicach, odrębności. To pokazało, dlaczego to zdarzenie nie było przypadkowe i dlaczego Robert Kuśmirowski tę właśnie gromadę zaprosił do Wpół do jutra.

Można było mieć wątpliwości, bo codzienne zwiedzanie w Cricotece odbywa się w pustej sali, wywietrzałej z tej ludzkiej, performatywnej energii. Bez pięćdziesięcioletniej brody Daniela Zagórskiego. Bez dziergającego swoje prace Jana Gryki. Często staje się samemu z zastygłym obiektem. Ale to zatrzymanie jest tu wartością. Bo w istocie prace Marka Chlandy, Andrzeja Dudka Dürera, Krzysztofa Leona Dziemaszkiewicza, Jana Gryki, Mikołaja Smoczyńskiego, Macieja Świeszewskiego i Daniela Zagórskiego o tej niejednoznaczności upływu czasu opowiadają. O mijaniu rzeczywistości, o rozpadzie świata, który znamy. Tego w skali makro, ale i mikro. O głośnych konfliktach zbrojnych i jednostkowym umieraniu, o medialnych katastrofach ekologicznych i ludzkich lękach o przyszłość. Ale ta wystawa tylko pozornie stoi w miejscu i jest w niedoczasie. Jest procesem, od samego początku, od wspomnianego wernisażu. Są ludzie i nagle ich nie ma. Dopiero oglądając Wpół do jutra po wernisażu widać wyraźnie, jak skonstruowano to zdarzenie, jak przeciągnięto długą linię od obecności do nieobecności. To perfekcyjnie poprowadzona opowieść o znikaniu, rozgrywająca się dziś już w ciszy przestrzeni wystawienniczej.

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Można było mieć wątpliwości, czy to propozycja, która wytrzyma konfrontację z twórczością Tadeusza Kantora, poświęconą tym samym zagadnieniom – tematom trudnej pamięci i traumom przeszłości. Tuż obok na widzów czeka przecież stała ekspozycja Widma – z tym całym zbiorem jego scenograficznych pozostałości, wyglądającym jak strych z nagromadzoną przeszłością, magazyn praktyki artystycznej i teatralnych dokonań. Robi piorunujące wrażenie. Ale te dwie propozycje świetnie się uzupełniają. Ba, nie wiem, nie chcę jednoznacznie rozstrzygać, na ile to zasługa kontekstu Cricoteki, ale propozycja Kuśmirowskiego ma w sobie teatralność. I nie chodzi o jej scenograficzność. Jest raczej procesem, zdarzeniem, ciągiem powolnych zdarzeń. „To” zjawisko jest spektaklem, z łuszczącymi, odpadającymi powoli fragmentami prac Jana Gryki, z odbijającymi się w szklanej szybie postaciami zwiedzających – pracy Andrzeja Dudka Dürera – czy Daniela Zagórskiego. Nawet audiosfera tej propozycji jest odpowiedzią kantorowskiej wystawie stałej. Bo tym właśnie są nagrania Andrzeja Dudka Dürera i Daniela Zagórskiego.

Można było mieć wątpliwości, bo określenie „to” nie jest przypadkowe. „Wystawa” jest wygodnym, ale nieprawdziwym określeniem. Wpół do jutra wymyka się zgrabnie definicjom. Jest bardziej instalacją artystyczną, z których zresztą słynie specjalista od podrabiania rzeczywistości – Robert Kuśmirowski. Z cudzych prac – brudnych, zniszczonych, niechcianych, czasem niedokończonych – poskładał własną pracę – przy całym szacunku dla kolegów. Dodał im linkowania do własnej propozycji: wstępem do Wpół do jutra jest instalacja Kuśmirowskiego. To Traumgutstrasse z 2014 roku. Dzieło to, złożone ze spalonych i rozpadających się mebli z saloniku z początku XX wieku, będących pozostałością po nieznanym kataklizmie i świadectwem życia, które już dawno uszło z tych wnętrz. Nawet fakt nadania pracom zaproszonych autorów – i swojej zresztą też – nowych tytułów zmienia sytuację. Godzina W, Za 30 minut, Kwadrans po, Wpół do wczoraj, 30 minut po. Zawsze nie o czasie. Z autonomicznych dzieł tworzy się narracja, przeskakująca z obiektu na obiekt. Bez względu na to, czy mówimy o butach Andrzeja Dudka Dürera, Umarłej klasie Macieja Świeszewskiego czy mozaice rysunków-scen Marka Chlandy, w których zacierają się znaczenia coraz bardziej niszczone przez czas, pozostawiając tylko abstrakcyjne kształty.

Dzięki temu wszystko spina się w całość, rymuje się ze sobą. Artystyczna instalacja. Każdy z nowych tytułów odnosi się do czasu. Można było mieć wątpliwości, bo nawet kuratorstwo nie do końca jest tu ustalone. Oczywiście – Magda Ujma i Kamil Kuitkowski widnieją wyraźnie jako przedstawiciele Cricoteki – ale właściwie to Robert Kuśmirowski uprawia tu „artist curating”. To przekraczanie granic między artystą a kuratorem jest widoczne nie tylko w jego sztuce. To trend, który dziś wyraźnie wypisany jest na ścianach światowych galerii i muzeów. Kuratorstwo jako praktyka artystyczna.

Można było mieć wątpliwości, ale teraz wszystko już wiadomo. Wyszło fascynująco.

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka

Widok wystawy, Robert Kuśmirowski, Wpół do jutra, Cricoteka