Michał Smandek, Biblioteka pszczół, wystawa w Rodriguez Foundation

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

W swojej praktyce twórczej analizuję współzależność człowieka i natury, a od kilku lat swoje poszukiwania skupiam na badaniu zachowań rodzin pszczelich, wskazując na ścisłą zależność między kondycją pszczół a dobrostanem ludzi.

Projekt Biblioteka pszczół, który opiera się na współpracy z lokalną społecznością i działaniu kolektywnym, ma skłaniać do krytycznej refleksji wobec wszechobecnego prymatu indywidualizmu. Zaprasza do udziału w realizacji wieloelementowej instalacji przestrzennej z tkanin z wosku pszczelego. W trakcie wydarzenia, podczas cyklicznych warsztatów, zainteresowane osoby mają szansę wpłynąć na kształt ekspozycji, dokładając samodzielnie zrealizowany element. Przesuwam w ten sposób akcent z „ja” na „my”. Poprzez partycypacyjny charakter projektu autorstwo instalacji zostaje rozłożone na wiele jednostek, na wzór pracy pszczół w ulu, a jej wizualny efekt końcowy poznamy w momencie zakończenia całego wydarzenia 6 grudnia 2024.

Drobne otwory w świetlistożółtej materii tkanin tworzą strukturę przypominającą kod. Możemy nazwać go hipotetycznym zapisem „mowy” pszczelej w formie nieznanego nam pisma, a podążając tym tropem, całość instalacji Biblioteką lub Archiwum wiedzy, której nie potrafimy odczytać. Podobne w swej strukturze formy zapisu znamy z języka Braille’a, kodu Morse’a, z perforowanych kart pamięci pierwszych komputerów czy też żakardowych krosien tkackich.

Kwestia budowania wspólnoty jest istotna w każdym porządku społecznym. Ważna jest z jednej strony pielęgnacja autonomii jednostki, a z drugiej – przynależność do społeczności. Podobnie jak u pszczół, gdzie o przetrwaniu i rozwoju rodziny decyduje współzawodnictwo i współpraca. Analizy społeczeństwa nowoczesnego wskazują na prym indywidualizmu. Indywidualizm uważa się za integralny komponent nowoczesności. Społeczeństwo staje się mniej sprawne, gdy zabraknie kapitału społecznego pod postacią zaufania. Bez niego bardzo trudno o chęć współpracy jednostek na rzecz dobra wspólnego. A z pojęciem zaufania nieodzownie łączą się prawda i fałsz; ich rozpoznawanie w dzisiejszym świecie nie jest łatwe.

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Widok wystawy, Michał Smandek, „Biblioteka Pszczół”, Rodriguez Foundation, fot. Krystian Daszkowski

Każdą tkaninę wykonuje się w parze i właśnie od komunikacji tych dwóch osób zależy jej wygląd. Przygotowana siatka jest przez jedną osobę zanurzana w ciekłym wosku pszczelim i podawana drugiej, która, trzymając za koniec, przesuwa ją w górę, wyciągając ręce i stając na palcach. Każdy ruch ciała podczas wyciągania tkaniny, jego dynamika i tempo, są rejestrowane poprzez warstwę wosku. Każda współpracująca para staje się wzorem dla kolejnej, a grupa uczy się poprzez obserwację, której wcale nie musi towarzyszyć komentarz słowny. Praca wspólna w empatycznej atmosferze ma wysoce pozytywny wpływ na samopoczucie. Nie widziałem osoby, która ukrywałaby radość w kulminacyjnym momencie wyciągnięcia gotowej tkaniny w górę. Przechodząc przez gęstą od tkanin i wypełnioną zapachem wosku przestrzeń galerii, dojdziemy do ściany z wystającymi używanymi rękawicami pszczelarskimi. Są one ułożone w odpowiednich układach liter polskiego alfabetu języka migowego w wyraz podsumowujący wydarzenie – RAZEM.

Istotą projektu jest spotkanie, współpraca i komunikacja – służące nie tyle przekazywaniu informacji, ile nawiązywaniu relacji i budowaniu więzi. Rozumiane są one jako punkt wyjścia do tworzenia nowych modeli myślenia o przyszłości, której niepewność w obliczu zmian klimatycznych przeczuwamy i już doświadczamy. Kryzys środowiskowy, do którego doprowadził człowiek i który się niestety pogłębia, będzie miał długotrwałe konsekwencje, zarówno dla nas, jak i innych gatunków. W kontekście zmian klimatycznych warto zadać pytanie: jakie strategie przetrwania zaobserwowano u innych gatunków na przestrzeni setek milionów lat? Czy były to strategie indywidualne i egoistyczne, czy też kolektywne i wspólnotowe, zorientowane na relacje społeczne oraz troskę o dobro wspólne? Dzięki którym z nich łatwiej było pokonać trudności adaptacyjne w przystosowaniu się do zmieniających się warunków środowiskowych?