Kompas Młodej Sztuki

↑ Ewa Juszkiewicz, Strąki, 2009, olej, akryl, płótno, 190 × 140 cm, fot. Desa Unicum

KMS – to nie tylko próba usystematyzowania wciąż raczkującego u nas rynku sztuki. To także wskazówka nie do przecenienia dla miłośników sztuki, kolekcjonerów, inwestorów, domów aukcyjnych, właścicieli galerii, jak i samych artystów. Dla wielu z nich wysoka pozycja na liście oznacza nie tylko prestiż, ale także nowe możliwości, propozycje, zainteresowanie ze strony kolekcjonerów itd. Ułatwia start.

Kompas Młodej Sztuki, jedyny tego typu ranking, tworzony jest od 2008 roku; najpierw ukazywał się co dwa lata, a od 2014 – co roku. Zmianę spowodowało rosnące zainteresowanie sztuką najnowszą, o czym świadczą m.in. wzrastająca ilość aukcji prac młodych twórców, coraz większy ich udział w rynku aukcyjnym (ponad 40% wylicytowanych obrazów to sztuka „młoda” i „aktualna”), większa selekcja przyjmowanych prac i coraz wyższe wylicytowane ceny. W 2020 roku średnia cena młotkowa prac sztuki „młodej” wynosiła ponad 2 tys. zł.

Od początku KMS drukowany jest na łamach „Rzeczpospolitej”, w dziale „Moje pieniądze”. W rankingu udział biorą czołowe polskie galerie sztuki współczesnej – komercyjne oraz publiczne. W ostatnim, jubileuszowym 10. KMS 2020 kandydatów typowały 73 renomowane placówki publiczne, m.in. Bunkier Sztuki, MOCAK, BWA Zielona Góra, Punkt Odbioru Sztuki, PGS w Sopocie, Miejski Ośrodek Sztuki w Gorzowie, CSW Łaźnia oraz komercyjne: Galeria Starmach, Zderzak, Galeria Le Guern, Galeria m2, mia Art Gallery, Galeria Stefan Szydłowski, Propaganda itd. Dołączyły galerie prywatne: Shefter Gallery i Serce Człowieka oraz publiczne: Galeria Sztuki Wozownia, Płocka Galeria Sztuki i CSW Znaki Czasu w Toruniu. Szefowie bądź właściciele galerii zgłaszają pięć nazwisk, ich zdaniem najlepszych artystów, którzy mogą mieć najwyżej 35 lat. Kierują się ich ostatnimi osiągnięciami bądź uważają, że mają oni szansę odnieść sukces. Pierwszy artysta otrzymuje 5 punktów, drugi 4 itd. O pozycji w rankingu decyduje suma punktów. Warto zwrócić uwagę na ilość notowań: ile głosów oddały galerie publiczne, a ile prywatne. Zawsze podana jest też lista głosujących galerii. Właściwie od pierwszego KMS 2008 (1. miejsce Rafał Bujnowski) czołówka rankingu pokrywa się z liczącymi się na rodzimym rynku sztuki twórcami, którzy mają już na swoim koncie liczne wystawy, są laureatami ważnych nagród, a ich prace wzbogacają kolekcje prywatne i instytucjonalne. Spektakularny sukces odniosła dwukrotna liderka KMS Ewa Juszkiewicz (2014 ex aequo z Bartoszem Kokosińskim i 2015). Tworzy surrealistyczne kobiece portrety inspirowane sztuką dawną. Jej fascynacje to przekraczanie granic postrzegania piękna, zmieniające się kanony urody kobiecej. Niedawno jej prace można było, co prawda przez witrynę (okoliczności pandemiczne), oglądać w jednej z najważniejszych światowych galerii – nowojorskiej Gagosian Gallery. W 2014 roku jej prace pojawiły się w publikacji 100 Painters of Tomorrow londyńsko-nowojorskiego wydawnictwa Thames & Hudson, co było ogromnym wyróżnieniem, biorąc pod uwagę, że międzynarodowe jury wybrało 100 spośród 4 300 malarzy z całego świata. Jej dokonania pojawiały się też m.in. na ważnych targach sztuki współczesnej: VIENNAFAIR w Wiedniu (2013 i 2014) i ARCOmadrid w Madrycie (2014) oraz na liczących się wystawach m.in. One Torino: Shit and Die w Palazzo Cavour w Turynie, której jednym z kuratorów był m.in. Maurizio Cattelan. Przez kilka ostatnich lat ceny oryginalnych obrazów Ewy Juszkiewicz poszybowały bardzo w górę. W marcu br. Strąki jej autorstwa zostały wylicytowane na aukcji w Desie Unicum za 140 tys. zł.

Niedawno jej prace można było, co prawda przez witrynę (okoliczności pandemiczne), oglądać w jednej z najważniejszych światowych galerii – nowojorskiej Gagosian Gallery. W 2014 roku jej prace pojawiły się w publikacji 100 Painters of Tomorrow londyńsko-nowojorskiego wydawnictwa Thames & Hudson, co było ogromnym wyróżnieniem, biorąc pod uwagę, że międzynarodowe jury wybrało 100 spośród 4 300 malarzy z całego świata. Jej dokonania pojawiały się też m.in. na ważnych targach sztuki współczesnej: VIENNAFAIR w Wiedniu (2013 i 2014) i ARCOmadrid w Madrycie (2014) oraz na liczących się wystawach m.in. One Torino: Shit and Die w Palazzo Cavour w Turynie, której jednym z kuratorów był m.in. Maurizio Cattelan.

Ogłoszeniu wyników KMS w „Rzeczpospolitej” towarzyszą wystawy pokonkursowe w warszawskim Muzeum im. Bolesława Biegasa, wcześniej w Galerii (-1) Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Ostatnia, ze względu na czas pandemii, miała nietypowy charakter: obrazy zwycięzców – Agaty Kus i Łukasza Patelczyka (ex aequo) – można było oglądać w witrynach Muzeum. W poprzedniej edycji rankingu artyści ci znaleźli się w pierwszej dziesiątce. Agata Kus w swoich wielowątkowych pracach skupia się na świecie kobiet, ich emocjach, ograniczeniach; jej prace można było niedawno podziwiać na głośnej wystawie w Bunkrze Sztuki. Łukasz Patelczyk, zafascynowany przyrodą, po mistrzowsku łączy sztukę figuratywną z abstrakcją. Jego pejzaże – o wysublimowanych kolorach i oryginalnych kompozycjach – są nowatorskim podejściem do znanego od wieków motywu, jakim jest natura. W zeszłym roku obrazy artysty były prezentowane przez nowojorską galerię Green Point Projects na targach sztuki Volta Show 2020 w Nowym Jorku. W najbliższym możliwym czasie planowana jest jego indywidualna wystawa w Slag Gallery na Manhattanie.

Łukasz Patelczyk, Kompozycja Abstrakcyjna XXII, 2020, olej, płótno, 120 × 100 cm, fot. Piękna Gallery

Martyna Czech, Duch, 2020, olej, płótno, 40 × 50 cm, fot. arch. artystki

Daniel Rycharski, Strachy, 2019, seria konstrukcji, fot. Daniel Chrobak

Bartosz Kokosiński, Czad, 2017, Galeria Krynki, Krynki, fot. artysty

Agata Kus, Czarodziej, 2018, olej, płótno, 140 × 200 cm, dzięki uprzejmości Piękna Gallery, fot. Remi Urant

Katarzyna Karpowicz, Niebieska operacja, 2019, olej, płótno, 100 × 80 cm, fot. arch. artystki

Sztuka młodych artystów jest bardzo zróżnicowana: nie ma jednego obowiązującego stylu, nurtu czy mody. Powstają prace figuratywne, surrealistyczne, abstrakcyjne, ekologiczne – zbudowane z przedmiotów zdegradowanych, znalezionych. Artyści inspirują się sztuką dawną, sięgają po język reklamy, tworzą celowo w niechlujnej estetyce albo skupiają się na instalacjach wideo i audio. Wielu twórców czerpie z własnych doświadczeń, z naciskiem na poszukiwanie własnej tożsamości. Pojawiają się też wątki feministyczne. Nie ma też jednego dominującego tematu, np. Karolina Jabłońska (2. miejsce KMS 2020), współwłaścicielka krakowskiej galerii Potencja, w swoim realistycznych obrazach uwiecznia w neonowych kolorach plastikową współczesność. Natomiast Kamil Kukla (3. miejsce) surrealistyczny świat zapełnia dziwnymi, trudnymi czasem do zidentyfikowania organizmami. Martyna Czech (4. miejsce) walczy o odpowiednie traktowanie zwierząt, a Katarzyna Karpowicz (6. miejsce) mówi o samotności, o braku bliskości między ludźmi. Daniel Rycharski (7. miejsce) odważnie i konsekwentnie walczy o godne traktowanie każdego, także członków społeczności LGBT. Próbuje zmieniać skostniałą, prowincjonalną mentalność, nie tylko w tym kontekście. Wątki pojawiające się w twórczości współczesnych artystów są znakiem czasu, odpowiedzią na nurtujące nas wszystkich problemy.

Nagrodę dla zwycięzcy KMS 2020 – tygodniowy wyjazd studyjny do Nowego Jorku – po raz kolejny ufundował Sławomir Górecki, kolekcjoner, właściciel warszawskiej Piękna Gallery, a także promotor polskiej sztuki współczesnej w Nowym Jorku, gdzie mieszka od prawie 30 lat i prowadzi galerię Green Point Projects. Odbyły się tam już ekspozycje takich wybitnych artystów, jak: Magdalena Abakanowicz, Stanisław Fijałkowski i Stefan Krygier.