Józefa Sobór-Kruczek, Szyta sztuka, wystawa w Galerii Huta Sztuki

Widok wystawy, Józefa Sobór-Kruczek, „Szyta sztuka”, Galeria Huta Sztuki Ośrodka Kultury Norwida

Józefa Sobór-Kruczek (1930–2001) to jedna z pierwszych artystek, które związały się z Nową Hutą. Zajmowała się grafiką artystyczną, rysunkiem i kompozycjami z tkanin. W 1951 roku poślubiła artystę Mariana Kruczka, a od 1956 roku na stałe mieszkała w Nowej Hucie.

Na wystawie prezentujemy wybrane prace artystki z lat 60. i 70., lalkę z teatru „Widzimisie” pochodzącą z 1958 roku oraz reprodukcje zdjęć z archiwów rodziny oraz Ośrodka Kultury Norwida.

W 1955 roku ukończyła studia na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych na wydziale malarstwa w pracowni prof. Zbigniewa Pronaszki. Jej pierwsza wystawa indywidualna miała miejsce w Klubie Międzynarodowej Prasy i Książki w 1963 roku, druga – we wrześniu 1965 roku – w Galerii „Rytm”, w ramach cyklu „Plastycy Nowej Huty”.

Pisząc o zbiorowej wystawie Plastyków Nowej Huty, podsumowującej rok 1966, krytyk „Dziennika Polskiego” wyróżnił prace Sobór-Kruczek, wymieniając je obok dzieł Eugeniusza Muchy i Józefa Szajny. Jej kompozycje z tkanin określił jako „znakomite w kolorze i niepozbawione silniejszej niż tylko dekoracyjna wymowy”.

Kolejna indywidualna wystawa artystki w Galerii Rytm odbyła się w 1979 roku. W „Echu Krakowa” czytamy o niej: „Aplikacje J. Sobór-Kruczek to wielobarwne kompozycje pełne liryzmu i baśniowości, w przeciwieństwie do jej niemniej oryginalnych pejzaży pełnych niepokoju i dramatycznych odczuć”.

Widok wystawy, Józefa Sobór-Kruczek, „Szyta sztuka”, Galeria Huta Sztuki Ośrodka Kultury Norwida

Widok wystawy, Józefa Sobór-Kruczek, „Szyta sztuka”, Galeria Huta Sztuki Ośrodka Kultury Norwida

Widok wystawy, Józefa Sobór-Kruczek, „Szyta sztuka”, Galeria Huta Sztuki Ośrodka Kultury Norwida

Widok wystawy, Józefa Sobór-Kruczek, „Szyta sztuka”, Galeria Huta Sztuki Ośrodka Kultury Norwida

Obok własnej twórczości artystycznej niezwykle istotna dla Józefy była działalność edukacyjna. W 1959 roku zaczęła prowadzić Ognisko Plastyczne w Zakładowym Domu Kultury Huty im. Lenina.

Ognisko istniało od 1954 roku i prowadzili je również Marian Kruczek i Janina Pawluk-Nowakowska. Skupiało osoby zainteresowane malarstwem, grafiką, rzeźbą oraz sztuką użytkową. Zdecydowaną większość uczestniczek i uczestników stanowiły osoby pracujące w Hucie im. Lenina. Co roku w Galerii Rytm odbywały się wystawy prezentujące dorobek Ogniska.

Na łamach „Echa Krakowa” czytamy: „o aktywności członków klubu świadczy m.in. ich kilkakrotny udział w ogólnopolskich przeglądach twórczości amatorskiej, centralnych wystawach organizowanych w ramach festiwali związków zawodowych oraz liczne nagrody i wyróżnienia”. Józefa Sobór-Kruczek, jako zaangażowana instruktorka, opiekowała się artystami amatorami, organizowała plenery oraz wystawy.

Józefa Sobór-Kruczek była związana z grupą plastyków nowohuckich tworzących Teatrzyk Lalek „Widzimisie”. Teatr działał od 1957 roku pod opieką ZDK, w budynku przy ul. Demkowa 10 (obecnie os. Górali 23 – mieści się tam Muzeum Czynu Zbrojnego). Widownia mieściła 200 dzieci.

Kierownikiem zespołu był Jerzy Wroński, sekretarzem teatru – Lucyna Wranik-Bernhardt. Spektakle tworzyli m.in. Kazimierz Adamczyk, Tadeusz Bernhard, Ewa Buczyńska, Walenty Gabrysiak, Julian Jończyk, Marian Kruczek, Józefa Sobór-Kruczek, Danuta Urbanowicz. Artystki i artyści przygotowywali scenografię, lalki, plakaty. Krytycy podkreślali walory plastyczne przedstawień, bazujących na umowności i niedookreśleniu. Scenografia i lalki powstawały w oparciu o przedmioty codziennego użytku. Od drugiego spektaklu, prócz klasycznych lalek, zaczęły się pojawiać upersonifikowane przedmioty, np. czajnik czy latawiec grający smoka. Józefa szyła lalki; pozostałe po szyciu ścinki tkanin stały się punktem wyjścia do jej myślenia o nowej technice aplikacji.

Pierwsza premiera miała miejsce 5 października 1958 roku. Teatrzyk Lalek pokazał Przygody Puncha na podstawie tekstu J. Ellego. Kolejne spektakle to Skoczek Toczek wg. Jana Malika (premiera 22 lutego 1959) i Zaklęty Rumak na podstawie baśni Leśmiana (premiera 13 marca 1960). Na adaptację Leśmiana przyjeżdżali nawet artyści z Piwnicy pod Baranami z Piotrem Skrzyneckim na czele. Niestety, z powodu obciętej dotacji Teatrzyk „Widzimisie” zamknął swoją działalność w 1960 roku.

Widok wystawy, Józefa Sobór-Kruczek, „Szyta sztuka”, Galeria Huta Sztuki Ośrodka Kultury Norwida