Od redakcji /5/
Magdalena Ujma
Jan Pamuła (1944-2022). Sztuka poszukująca zrozumienia
Kolejna postać z galerii rektorów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie nieodwołalnie przechodzi do historii…
Istnieje jakiś wspólny mianownik między twórczą i organizacyjną aktywnością Jana Pamuły. Abstrakcję geometryczną pojmował jako drogę do wyrażania treści, niemożliwych do przekazania w inny sposób. Malarstwo abstrakcyjne umożliwiało mu przeniknięcie do kolejnej, do niedawna jeszcze nieznanej, warstwy rzeczywistości. Nowa konstrukcja rzeczywistości pomaga w zrozumieniu otaczającego świata. Dopiero odrealnienie obrazu pozwala na odkrycie duchowości wyższego rzędu. Czynnik wizualny pozbawiony rzeczowych odniesień wyraża samą istotę sztuki. Obecność wątków przedstawiających w obrazie zdaje się rozpraszać – nie pozwala skoncentrować się na tym, co najważniejsze…
Czy z przemyśleń nad istotą sztuki Jan Pamuła czerpał inspirację do działalności jako rektor? Zapewne tak. Oderwanie od tego, co zastane, skupienie energii umożliwiające rozeznanie nowych potrzeb i możliwości, zarówno w malarstwie, jak i pracy organizacyjnej przynosiło najlepsze rezultaty. W latach 1996-2002, stojąc u boku rektora Stanisława Rodzińskiego, Jan Pamuła pełnił funkcję prorektora ds. organizacyjnych i naukowo-badawczych. Jedna z jego inicjatyw zasługuje na szczególne podkreślenie na łamach „Restartu”. W grudniu 1996 roku ukazał się pierwszy numer „Wiadomości ASP”, pisma krakowskiej ASP. Inicjatorem jego powstania był Jan Pamuła. Regularne zapisywanie czasu życia ASP zostało zapoczątkowane. „Restart” kontynuuje to zadanie – w poszerzonej i zmienionej formule.
Okładka „Wiadomości ASP” (nr 50)
z reprodukcją pracy prof. Jana Pamuły
Jan Pamuła urodził się w 1944 roku. W krakowskiej ASP studiował w latach 1961-1968: malarstwo u Hanny Rudzkiej-Cybis, a grafikę u Mieczysława Wejmana i Konrada Srzednickiego. Pracę na krakowskiej ASP rozpoczął w 1974 roku na Wydziale Form Przemysłowych. Na początku lat 90. wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych jako „visiting professor” uniwersytetu w Connecticut, zdobył stypendium Fulbrighta, a także prowadził zajęcia na Wydziale Sztuki New York Institute of Technology. Był wieloletnim członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków; w 2003 roku został laureatem Nagrody im. Witolda Wojtkiewicza, w 2021 roku laureatem Grand Prix d’Honneur Międzynarodowego Triennale Grafiki. Jego prace znajdują się w muzeach w kraju i za granicą, także w Mondrian Museum w Amersfoort.
Godność rektora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Jan Pamuła pełnił w latach 2002-2008. Wśród bardzo wielu jego inicjatyw skupię się na jednej: to Wydawnictwo ASP, powołane do życia na początku 2005 roku. Powstała jednostka koordynująca cały proces wydawniczy Akademii. Rektor dbał o to, by przygotowywane do wydania książki poukładać w serie, tworzące tematyczną całość. Publikacja Hanna Rudzka-Cybis Stefanii Krzysztofowicz-Kozakowskiej zapoczątkowała kontynuowany do dziś cykl monografii artystów związanych z krakowską ASP. Wyjątkowe miejsce (zważywszy na okoliczności…) spośród wydanych wówczas książek zajmują dwa tomy Artium Decor autorstwa Karoliny Grodziskiej o artystach Akademii spoczywających na cmentarzach Rakowickim (t. 1) i Salwatorskim (t. 2). Cieszę się, że mogłem być redaktorem wymienionych książek.
Także Muzeum ASP swoimi początkami sięga czasów Jana Pamuły. Rektorowi bardzo zależało na tym, by krakowska ASP, obok swej misji edukacyjnej jako uczelnia wyższa, utrwaliła swój obraz jako zasłużona instytucją kulturotwórcza o wspaniałej tradycji. Stąd książki o mistrzach z przeszłości, stąd ich wystawy w muzealnej przestrzeni. Obie inicjatywy często się zresztą uzupełniały: na przykład wystawie Czterej mistrzowie i ich pracownie z 2007 roku towarzyszył wydany przez Wydawnictwo ASP album.
„Maluję, aby zrozumieć”. Parafraza także tej sentencji św. Anzelma z Canterbury wydaje się właściwa w chwili, gdy patrzymy na dopełnione już dzieło życia Jana Pamuły, nauczyciela akademickiego i rektora Akademii, który jednakże był przede wszystkim artystą…
Jan Pamuła zmarł 24 czerwca 2022 roku.
Michał Pilikowski
Doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie historia. Od 2005 roku pracownik Wydawnictwa ASP. Autor książek Piękna historia. Krakowska Akademia Sztuk Pięknych w latach 1818-1939 (2018), Architekt Akademii. Adolf Szyszko-Bohusz w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (2020), Zanim powstał Wydział Rzeźby. Nauczanie rzeźby w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1818-1939 (2022) oraz opracowania wspomnień Jana Hrynkowskiego Chcę być malarzem (2022).
