Jak radzi sobie krytyka w czasie pandemii?

Redakcja: Jak pandemia wpływa na pracę krytyków? Czy życie kulturalne i wystawiennicze, które przeniosło się do sieci, stanowi dla krytyków inspirację, czy raczej ich zniechęca?

Aleksander Hudzik: Zaczynając odpowiedź od końca: jeśli krytyków zniechęciłoby życie sztuki w pandemii, to oznaczałoby to tylko, że albo są bezduszni (czego mógłbym się po wielu z nas spodziewać), albo bezrozumni (w to drugie głęboko nie chcę wierzyć). Krytyka w czasach kryzysu miała i wciąż ma niezwykłą możliwość przyjrzenia się temu, jak sztuka jest produkowana, z jakimi problemami mierzą się artyści, gdy ogranicza się możliwości wystawiennicze, fundusze, czy wreszcie wolność ekspresji, co wydarzyło się w przypadku cenzury performance’u List. Wydarzenia bieżące w sztuce rzeczywiście zwolniły tempo i ci krytycy, których praca związana jest z recenzowaniem wystaw, z tygodnia na tydzień mogli, zwłaszcza w pierwszej fazie pandemii, odczuć brak materiału do recenzowania, ale w tym samym czasie toczyła się bardzo ciekawa dyskusja o tym, jak artyści powinni być przez państwo traktowani jako podmiot, albo jak traktować sztukę w przestrzeni publicznej, która być może stanie się w czasach przedłużającej się pandemii jedyną możliwością kontaktu z fizycznymi obiektami.

Niestety, świetnie radziły sobie z tym za to niewielkie galerie. Przypomnę choćby transmitowany na żywo kilkudniowy wernisaż w galerii Stroboskop, polegający na hodowaniu pieczarek, w cieniu, bez ludzi.

Krytyka w tych czasach jest niezwykle trudna i niezwykle ważna, przynajmniej moim zdaniem; powinniśmy być w tym momencie solidarni z artystami i artystkami dbając o to, by ich głos, nie tylko artystyczny ale i społeczny, był słyszany.

Krytycy rezygnują z wypowiedzi tekstowych i poszukują nowych metod komunikacji z odbiorcami. Przykładem Jerry Saltz i Waldemar Januszczak, działający w mediach społecznościowych. Jak Pan postrzega takie inicjatywy i czy to trwały trend wyznaczający przyszłość krytyki? Czy występuje także w Polsce?

Temat zaangażowania się w krytykę w social mediach wydaje się niezwykle złożony, nie sposób nie patrzeć na niego bez świadomości, że social media to nie tylko ekosystem, ale sieć prywatnych podmiotów biznesowych, które na każdej naszej aktywności zarabiają. Recenzje, wpisy czy inaczej pojmowana praca oddawana za „lajki” i popularność to dla mnie kwestia, którą należałoby przedyskutować, i mam nadzieję, że taka dyskusja będzie szerzej obecna w polskim świecie krytyków. Działalność Jerry’ego Saltza na Instagramie i Twitterze uważam za barwną, choć niewiele wnoszącą formę autopromocji samego krytyka, co oczywiście ma wielki sens. Obecność w social mediach zapewnia krytykom dotarcie do potencjalnych pracodawców. Sam staram się regularnie prowadzić krótkie nagrania na TikToku, które są migawkową formą wypowiedzi wideo – pokazującej wystawę i w miarę moich niewielkich umiejętności aranżacyjnych, mój stosunek do wystawy. Traktuję to jednak jako zabawę. Zwróciłbym za to uwagę na ważne medium, którego polska krytyka wciąż nie docenia: podcasty, które stały się świetną kontrpropozycją wobec tekstów pisanych. Przykłady płyną z zagranicy – Modern Art Podcast, Art Angle, The Week in Art – czy od krytyków zajmujących się innymi dziedzinami kultury, jak choćby Michała Oleszczyka, który o filmach opowiada w ramach Spoiler Master. Podcasty są niezwykle ciekawym medium, zwłaszcza w czasach zmian zachodzących w ekonomii uwagi. Jeśli można z nich korzystać w drodze, skupiać się na nich w podróży czy na spacerze, to już przez samą tę właściwość są alternatywą dla tekstów pisanych. Czy wyznaczą przyszłość krytyki sztuki? Wydaje się, że mogą być jej uzupełnieniem, pytanie tylko, jak długo pozostaną w darmowej domenie, bo obserwując rynek prasowy, widać wyraźnie, że po etapie przyzwyczajenia użytkowników do treści, bardzo szybko zamyka się ją za płatnymi bramkami. W Instagramie i TikToku nie pokładam wielkich nadziei, choć bardzo doceniam to, że mogą być źródłem szybkich inspiracji, jak choćby dokąd wybrać się na wystawę.

 

Alek Hudzik

Alek Hudzik

Redaktor działu Kultura w tygodniku Newsweek. Studiował historię sztuki. Współautor tekstów w książkach My Art Guide, Polski Street Art i przewodniku About Polska. Publikował w magazynach „Aktivist”, „Esquire”, „Przekrój”, „Dwutygodnik” i „Vogue”; od 2020 roku związany z redakcją amerykańskiego kwartalnika „New Art Examiner”.