Fenomen polskiego kilimu, wystawa w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Widok wystawy, „Fenomen polskiego kilimu”, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Wystawa jest zestawieniem dwóch dialogujących ze sobą kolekcji kilimów – zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi i kolekcji prywatnej historyka sztuki prof. Piotra Korduby. Prezentowane tkaniny to przykłady najciekawszych zjawisk polskiego kilimkarstwa rejestrowanych w XX i XXI wieku. Poprzez to zestawienie – nie tylko tkanin, ale też ich projektów – staramy się pokazać, na czym polega fenomen kilimu w Polsce oraz jaki jest jego kod kulturowy.

W Polsce za pomocą wschodniej nazwy „kilim” określa się od połowy XVII wieku dwustronną dekoracyjną tkaninę wzorzystą rodzimego pochodzenia, wykonaną ręcznie na krośnie splotem prostym, o wełnianym wątku i najczęściej lnianej osnowie. Wcześniej tkaninę taką opisywano jako gunia lub derka. Technika jej wykonania zaliczana była do „prastarych” i uznawana za lokalną tradycję słowiańską sięgającą wczesnego średniowiecza.

Widok wystawy, „Fenomen polskiego kilimu”, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Widok wystawy, „Fenomen polskiego kilimu”, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Widok wystawy, „Fenomen polskiego kilimu”, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Widok wystawy, „Fenomen polskiego kilimu”, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Widok wystawy, „Fenomen polskiego kilimu”, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Widok wystawy, „Fenomen polskiego kilimu”, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Kilim od pokoleń łączy ludzi z odmiennych środowisk, przedstawicieli różnych grup społecznych. Dawniej był nieodłącznym elementem wystroju wnętrza: chaty, dworu, mieszkania, wnętrz sakralnych czy reprezentacyjnych obiektów użyteczności publicznej. Służył między innymi jako ciepły koc, dekoracja ścian, podłóg, zasłona drzwi lub okna, do przykrywania mebli. W dobie zalewu wyrobów fabrycznych, już pod koniec XIX wieku kilim stał się poszukiwanym przedmiotem kolekcjonerskim, prezentowanym na wystawach krajowych i zagranicznych. Został uznany wówczas za „najbardziej polską tkaninę”, wzbudzając zainteresowanie środowisk artystycznych, szukających źródeł i form sztuki rodzimej. Od początku ubiegłego stulecia funkcjonował jako tkanina artystyczna, projektowany przez wybitnych malarzy i architektów. Nadal zaliczał się do sztuki stosowanej. Uczestniczył w tworzeniu stylu narodowego, z powodzeniem pełniąc funkcję propagandową, zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.

Wbrew ograniczeniom technicznym kilim przetrwał próbę czasu dzięki wyjątkowej wszechstronności zastosowania. Podlegał nieustannym przemianom stylowym, poczynając od silnych związków z twórczością ludową czy dworską, przez połączenie ze sztuką dekoracyjną dwudziestolecia międzywojennego, aż do autonomizacji artystycznej. Współcześnie istnieje w obszarze designu – reaktywując tradycyjne i wprowadzając wciąż nowe wzory oraz rozwiązania.