Wstęp

Województwo małopolskie to kraina wyjątkowa i niepowtarzalna. Małopolska, ze stolicą w Krakowie – mieście często nazywanym historycznym sercem Polski, jest bogata we wszelkiego rodzaju atrakcje turystyczne, które przyciągają gości od lat. W regionie znajdują się zabytki, górskie kurorty, wiele uzdrowisk i najwięcej, bo aż sześć parków narodowych. Jednak aspektem, który bardzo wyróżnia Małopolskę to historia tego regionu i bijące tu bogate źródło tradycji. Województwo małopolskie jest bardzo silnie zróżnicowane etnograficznie. Na jego terenie wyróżnia się kilkanaście regionów i grup etnograficznych, które przedstawiają różnorodność kultury ludowej regionu. Grupy różnią się od siebie gwarą, strojami ludowymi i lokalnymi zwyczajami. Małopolska kultywuje swoje tradycje i spuściznę historyczną. W regionie funkcjonuje aż 247 zespołów regionalnych, a 138 z nich to kapele ludowe. Jednocześnie, poprzez działanie wielu czynników, zainteresowanie różnorodnością etnograficzną i jej i świadomość stale spadają. W moim projekcie „Elementy kultury ludowej w promocji województwa małopolskiego” staram się zainteresować odbiorców bogactwem kultury regionalnej i różnorodnością grup etnograficznych, a tym samym przedstawić mocne strony Małopolski – jako regionu bogatego historycznie, kulturowo i etnograficznie.

Magdalena Kurek, Baner promocyjny na przykładzie wina Sejwal Blanc 2019 - Łemkowie

Magdalena Kurek, Projekt systemu etykiet na miody na przykładzie miodu wielokwiatowego - Górale Orawscy

Grupa etnograficzna

Pojęcie grupy etnograficznej związane jest z terminem etnografii. Według Słownika etnologicznego etnografia to dyscyplina, która zajmuje się opisywaniem i analizowaniem, często porównawczym, kultur ludzkich oraz ich wytworów i dziedzin w uwarunkowaniach historycznych (z języka greckiego: ethos oznacza ‘lud’, graphein – ‘opisywać’, a logos – ‘prawo’). Grupa etnograficzna definiowana jest jako grupa ludzi zamieszkujących dany obszar geograficzny, którzy na tle okolicznej ludności wyróżniają się swoistymi cechami kulturowymi. Posiadają oni świadomość przynależności do swojej grupy przez odczuwanie odrębności kulturowej. Grupy etnograficzne wydzielane są przez etnografów na podstawie wąskich, umownych i często subiektywnych kryteriów. Zdaniem Stanisława Poniatowskiego, polskiego etnografa i antropologa, bardzo ważnym zadaniem etnografii jest poznanie lokalnych grup kulturowych, ich więzi, rozmieszczenia i genezy oraz badanie tych zagadnień. Analizowanie mniejszych grup przekłada się na syntezę etnograficzną danego kraju. Według tego uczonego badania objęły dotychczas tylko niewielką ilość grup lokalnych, przy czym badacze nie ustalili ściśle granic ich rozmieszczenia. Jedną z głównych cech wyróżniających grupy etnograficzne stał się ich strój.

Magdalena Kurek, Projekt systemu etykiet na miody na przykładzie miodu wielokwiatowego - Lachy Sądeckie

Magdalena Kurek, Projekt systemu etykiet na wina na przykładzie wina Regent 2019 - Krakowiacy Zachodni

Założenia projektowe

Po zapoznaniu się z obszarem tematycznym i przeanalizowaniu obecnych sposobów promocji województwa małopolskiego, zostały określone założenia projektowe. Wstępnym założeniem było odwołanie się w promocji do motywów ludowych, które miałyby ukazywać województwo jako region bogaty i różnorodny kulturowo. Głównym zadaniem było stworzenie znaków graficznych inspirowanych wzorami ludowymi i pokazującymi ich zróżnicowanie. Znaki te miały być później wykorzystywane w różnokierunkowy sposób i służyć promocji województwa. W promowaniu województwa miały zostać wykorzystane produkty Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Uczelnia prowadzi własną winnicę Garlicki Lamus i pasiekę, w których zajmuje się wytwarzaniem win i miodów. Właśnie one miały stanowić część promocji jako produkty lokalne stać się wizytówką województwa małopolskiego. W założeniach produkty miałyby być wręczane na wydarzeniach, konkursach jako prezenty z Małopolski, ale uważam, że powinny być również dostępne do kupienia przez turystów. Promocja ma odbywać się poprzez działania uświadamiające i poszerzające zainteresowanie oraz wiedzę na temat grup etnograficznych w województwie.

Magdalena Kurek, Projekt systemu etykiet na wina na przykładzie wina Regent 2019 - Krakowiacy Zachodni

Magdalena Kurek, projekt wydawnictwa i zakładek do książek, wizualizacja

Cele projektowe

Głównym celem projektowym było opracowanie promocji województwa małopolskiego, która ukazywałaby jego wyjątkowość i zwróciłaby uwagę odbiorcy. Odwołanie się do motywów ludowych i grup etnograficznych ma przedstawiać województwo jako region różnorodny, bogaty kulturowo i pamiętający o swoich korzeniach. Znaki graficzne stworzone na potrzeby projektu i wykorzystane w nim kolory mają przyciągać uwagę odbiorcy i wzbudzać jego ciekawość. Bogate dziedzictwo regionalne i barwny folklor to mocne strony Małopolski, na które warto zwracać uwagę. Jednoczesne działania promocyjne połączone z kampanią informacyjną na temat grup etnograficznych mają zwiększać zainteresowanie różnorodnością kulturową regionu, przypominać o jego spuściźnie i tradycji.

Magdalena Kurek, opakowania na produkty, wizualizacja

Magdalena Kurek, koncepcja witryny internetowej

Zakres projektu

W zakres projektu wchodziło przeanalizowanie, jako inspiracji, folkloru wszystkich grup etnograficznych obecnych na terenie województwa małopolskiego pod kątem strojów, motywów i sztuki ludowej. Ze względu na obszerność materiału do dalszej pracy wybrałam siedem grup. Projekt obejmował zaprojektowanie systemu znaków i wykorzystanie ich później na zaproponowanych środkach promocji województwa małopolskiego. Dodatkowo miały zostać również zaprojektowane etykiety na produkty Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, będące częścią promocji. Szczegółowe wymagania uczelni oraz oferta jej produktów zostały przekazane na spotkaniu z pracownikami Uniwersytetu Rolniczego, którzy zajmują się produkcją win i miodów.

Magdalena Kurek, System znaków identyfikujących grupy etnograficzne

Magdalena Kurek, torby na produkty, wizualizacja

Analiza wzorów ludowych wybranych grup etnograficznych

Zróżnicowanie etnograficzne danego rejonu i analiza grup etnograficznych to tematy bardzo obszerne, niełatwe, niejednoznaczne i często różniące się w zależności od źródła wiedzy. Granice etnograficzne nierzadko nie są precyzyjne i przejrzyste oraz często zależą od obranej ścieżki badawczej. Jednak głównym wyznacznikiem określania granic grup etnograficznych przez badaczy często były różnice w strojach ludowych.

Magdalena Kurek, Projekt ulotek informacyjnych o grupach etnograficznych

Magdalena Kurek, fotografia produktu, Regent 2019 - Krakowiacy Zachodni

Na początku mojej drogi projektowej spotkałam się z wieloma trudnościami w znalezieniu odpowiedniej, spójnej i rzetelnej literatury, która mogłaby być moim źródłem wiedzy. Po skontaktowaniu się z Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie oraz Małopolskim Centrum Kultury Sokół w Nowym Sączu udało mi się uzyskać tytuły książek, które towarzyszyły mi na dalszych etapach pracy. Moim głównym źródłem wiedzy oraz również inspiracji była seria „Krakowiacy, Lachy i Górale – stroje wsi małopolskiej” wydana w 2020 roku przez Wydawnictwo MCK Sokół, która składa się z dziesięciu tomów. Na ich podstawie wybrałam siedem grup etnograficznych: Krakowiaków Zachodnich, Krakowiaków Wschodnich, Lachów Sądeckich, Pogórzan, Górali Podhalańskich, Łemków oraz Górali Orawskich. Kolejnym krokiem była olejnym ogólna analiza motywów ludowych, tworzenie notatek, wyodrębnienie charakterystycznych cech wzorów, zauważenie różnic oraz podobieństw.

Magdalena Kurek, projekt zakładek do książek

Magdalena Kurek, System znaków identyfikujących grupy etnograficzne