Iwona Demko, Ile właściwie było wielkich artystek?, wystawa w mia ART Gallery, Wrocław
Eliza Trojanowska
Bio-faktura. Malarstwo Hel Enri
Miejsce: Galeria „Dziedzictwo”, Muzeum POLIN
Czas: 28.06 – 16.09.2024
Kuratorka: Tamara Sztyma
widok wystawy „Bio-faktura”, Polin, fot. MaciekJazwiecki
widok wystawy „Bio-faktura”, Polin, fot. MaciekJazwiecki
Helena Berlewi swój pierwszy obraz namalowała w 1952 roku – w wieku 79 lat. Od tej pory tworzyła nieprzerwanie. Dożywszy sędziwego wieku 103 lat, rozwinęła indywidualny styl i doczekała się wielu wystaw na całym świecie. Jej prace zdradzają wielką wrażliwość artystyczną i bywają zestawiane z twórczością najwybitniejszych malarzy XX wieku.
Helena Berlewi – Polka, Żydówka, ocalała z Zagłady, matka grafika i malarza Henryka Berlewiego. Dla świata Helena Berlewi to jednak przede wszystkim utalentowana artystka tworząca pod pseudonimem Hel Enri. Urodziła się w 1873 roku w Warszawie jako Chaja Leja Szrajber. Jako dziewczyna z tradycyjnej żydowskiej rodziny została wydana za mąż w młodym wieku, jeszcze przed ukończeniem siedemnastego roku życia. Poślubiła Izraela Berlewiego i zamieszkała z nim przy ulicy Tłomackie, blisko Nalewek, czyli w samym sercu dzielnicy zamieszkiwanej przez żydowską społeczność Warszawy.
Hel Enri (1873 - 1976), „Abstrakcja roślinna”, 1966, akwarela na papierze, 31,2 x 23,7 cm
Hel Enri (1873 - 1976), „Kompozycja abstrakcyjna”, 1960, akwarela na papierze, 21 x 29 cm. Fot. Archiwum Wejman Gallery / Fundacja Art & Modern
Hel Enri (1873 - 1976), „Kompozycja abstrakcyjna”, 1966, akwarela na papierze, 23,5 x 31,3 cm. Fot. Archiwum Wejman Gallery / Fundacja Art & Modern.
Hel Enri (1873 - 1976), „Kompozycja roślinna”, 1955, akwarela na papierze, 20 x 26,5 cm
Hel Enri (1873 - 1976), „Jesienna abstrakcja roślinna”, 1956, akwarela na papierze, 37,4 x 25,2 cm. Fot. Archiwum Wejman Gallery / Fundacja Art & Modern
Swojego najstarszego syna, Henryka, urodziła w 1894 roku, w wieku 21 lat. Prawdopodobnie na początku lat 20. zmarł Izrael, maż Heleny, ona zaś, już jako wdowa, wraz z Henrykiem przeniosła się do Paryża. Podczas okupacji hitlerowskiej była przetrzymywana wraz z córką w obozie przejściowym, gdzie nieomal cudem udało jej się uniknąć wywiezienia do obozu Zagłady, a następnie do końca wojny ukrywała się na południu Francji. Po zakończeniu wojny przez jakiś czas pracowała społecznie w Nicei – pomagała ofiarom wojennym.
Hel Enri malowała głównie na papierze o małych formatach akwarelą, pastelami i innymi technikami. Jej abstrakcyjne prace, inspirowane florą, nasycone barwą i światłem, tworzyły arabeskowe kształty oraz kontury wypełniające nieokreśloną przestrzeń. Artystka świadomie eksperymentowała z kompozycją oraz formą malarską. W niektórych pracach stosowała drobne pociągnięcia kredki lub flamastra, tworząc barwne festony lub girlandy; w innych wprowadzała formy wykonane za pomocą zdecydowanych linii, bliskie kaligrafii. W pracach tych można odnaleźć m.in. duchowe pokrewieństwo z twórczością Henriego Matisse’a (budowanie przestrzeni za pomocą płaskich plam koloru, organiczność form), malarstwem chińskim (subtelność rysunku, puste przestrzenie) czy też dziełami Georgii O’Keeffe (przekształcanie realistycznego motywu z natury w abstrakcyjny krajobraz).
Bio-faktury Hel Enri formalnie bardzo różniły się od międzywojennej „mechanofaktury” jej syna Henryka Berlewiego, bliskie były jednak jego teoriom o duchowym podłożu sztuki.
Wystawa malarstwa Hel Enri w Muzeum POLIN zorganizowana została we współpracy z Fundacją Art & Modern.
